زردی نوزاد یا یرقان ( به انگلیسی Newborn Jaundice ) با زرد شدن رنگ پوست و چشم ها نوزاد مشخص می شود.زردی در بین نوزادان تازه متولد شده بسیار شایع است و این معمولا به این دلیل است که هنوز کبد کودک کاملا از خواب بیدار نشده است! و در انجام بخشی از وظایفش تنبلی می کند. این تنبلی زیاد طول نمی کشد و پس از آن زردی رفع می شود.
زردی نوزاد نباید از حدی بالاتر برود. تا رفع کامل زردی ، می بایست کودک تحت نظر پزشک باشد. اگر زردی کودک از حدی بالا برود ممکن است آسیب های جبران ناپذیری به مغز کودک وارد شود. مشکلاتی نظیر فلج مغزی و کم شنوایی از عوارض کنترل نشده زردی است.
در این نوشته می خواهیم به سوالات شما در رابطه با زردی نوزادان به زبان ساده پاسخ بدهیم. در پایان اگر سوالی داشتید می توانید در قسمت نظرات از ما بپرسید تا در اسرع وقت به شما پاسخ بدهیم. برای مشاهده پاسخ هر سوال بر روی آن کلیک کنید.
عناوین این نوشته :
زردی نوزاد چیست ؟
60 درصد نوزادانی که به موقع متولد شدن و 80 درصد نوزادان نارس ( سن حاملگی کمتر از 37 هفته ) در طی هفته اول ودوم زندگی نوزاد زردی را تجربه می کنند.
بالا رفتن سطح رنگدانه ای زرد رنگ در خون به نام بیلی روبین ( bilirubin ) سبب زرد شدن پوست نوزاد می شود. معمولا این رنگدانه از طریق کبد کودک جمع آوری می شود و از طریق مدفوع به بیرون دفع شود.
در دوران بارداری این رنگدانه از طریق کبد مادر جمع اوری و دفع می شد و عملا کبد کودک هنوز درگیر این فرآنیده نیست. پس از تولد نوزاد تمام این وظیفه به عهده کبد نوزاد سپرده می شود. در روزهای اول تولد ممکن است کبد هنوز انچنان رشد و یا پخته نشده باشد که بتواند همه این رنگدانه ها را جمع اوری و از بین ببرد. در نتیجه به مرور سطح بیلی روبین ( رنگدانه زرد رنگ ) در خون افزایش پیدا می کند.
هر چقدر سطح این رنگدانه ( بیلیروبین ) در خون کودک بیشتر باشد شدت زردی نوزاد بیشتر می شود و پوست و ظاهر کودک زردتر می شود.
خبر خوب این است که معمولا با شروع شیر خوردن نوزاد کبد شروع به رشد می کند و به مرور قادر است بیلی روبین های موجود در خون را دفع کند. در غالب موارد در بین هفته دوم و سوم زندگی کودک زردی کودک از بین می رود.
زردی نوزاد مقاوم که بیشتر از سه هفته طول می کشد ممکن است نشانه ای از مشکلات دیگر باشد که می بایست توسط پزشک متخصص اطفال بررسی شود.
آکادمی پزشکان کودکان آمریکا توصیه کرده است که تمامی نوزادان در بیمارستان و بین روز 3 و 5 زندگی کودک تست زردی خون را بدهند. همین این موضوع از این جهت است که اگر زردی کودک تشخیص داده نشود و سطح زردی خون کودک از حدی بالاتر برود می تواند خطر وقوع فلج مغزی و یا کم شنوایی در کودک بالا برود.
علت زردی نوزاد چیست ؟
در بالا گفتیم که علت زردی نوزادن بالا رفتن سطح رنگدانه ای زرد رنگ در خون ( بیلی روبین ) است. بیلی روبین در نتیجه تجزیه گلبولهای قرمز در خون بوجود می آید. در حالت طبیعی این رنگدانه ها توسط کبد جمع اوری می شوند و معمولا در نوزدان دارای زردی یا یرقان کبد قادر نیست همه رنگدانه ها را جذب و دفع کند.
در بین نوزدان زیر احتمال زردی خون بالا است :
- نوزادان نارس ( نوزادانی که زودتر از 37 هفتگی بارداری به دنیا می آیند.)
- نوزادانی که به اندازه کافی نمی توانند شیر بنوشند. ( چه به دلیل اینکه سینه مادر شیر کمی دارد و یا اینکه کودک هنوز میکدن برایش سخت است )
- نوزادانی که نوع گروه خونی شان با گروه خونی مادرشان ناسازگار است.
- نوزادان با وزن تولد کمتر از 2500 گرم
- نوزاد مبتلا به فاوویسم
کودکانی که گروه خونی شان با گروه مادر ناسازگار است ممکن است آنتی بادی هایی ترشح کنند که گلبول های قرمز بیشتری را تخریب کند. گفتیم که بیلی روبین در نتیجه تجریه گلبولهای قرمز به وجود می آید و این می تواند سطح بیلی روبین خون کودک را افزایش دهد.
از دیگر علت های زردی نوزادان می تواند شامل :
- کبودی یا کوفتگی ( bruise ) و یا خونریزی داخلی
- مشکلات مربوط به کبد
- عفونت
- کمبود آنزیم ها
- مشکل در گلبول های قرمز خون کودک
در بالا شایع ترین علت های زردی نوزادان را لیست کردیم توجه داشته باشد که این اطلاعات به تنهایی نمی تواند به شما در تشخیص دلیل یرقان کودک کمک کند. تشخیص علت این مشکل براساس آزمایشات مختلف و توسط پزشک متخصص انجام می شود.
علائم یرقان کودک ( زردی ) چیست ؟
اولین علامت یرقان زرد شدن پوست و چشم های نوزاد است. زرد شدن پوست ممکن در بین روز 2 و یا 4 زندگی کودک ابتدا از صورت کودک دیده شود و بعدا در کل بدن او دیده شود.
اگر با انگشت بر روی پوست کمی فشار وارد کنید. اطراف آن شروع به زرد شدن می کند که این می تواند یکی از علائم زردی کودک باشد.
اگر در روز اول نوزاد علائم زردی داشت موضوع اهمیت بیشتری دارد و حتما می بایست توسط پزشک متخصص ارزیابی شود و در صورت نیاز نوزاد بستری شود.
زردی یا یرقان نوزاد می بایست زیر نظر پزشک متخصص اطفال باشد. با کلینیک بر روی لینک پزشکان متخصص اطفال و کودکان سراسر کشور می توانید اطلاعات تماس پزشک شهر خود را پیدا کنید.
زردی نوزاد باید چند باشد؟
در همین ابتدای پاسخ به این سوال بهتر است بگویم که جواب این سوال براساس وزن کودک و سن کودک متفاوت است. یعنی اگر بخواهیم بطور دقیق بدانیم زردی کودک باید چند باشد باید متناسب با سن کودک و وزن او به شما پاسخ بدهیم.
برای نمونه اگر زردی نوزاد در روز اول تولد بین 5 تا7 باشد می تواند برای کودک مشکل ساز باشد در حالیکه همین میزان زردی برای نوزاد 10 روز معمولا نگران کننده نیست.
- در 24 ساعت اول تولد زردی بیش از 5 نیاز به بررسی پزشک دارد
- در روزی های بعد بطور میانگین زردی بین 3 تا 7 است.
- در هفته اول زردی بیش از 12 خطرناک است.
- بیشترین درجه زردی 25 است که خطرناک است و احتمالا نیاز به تعویض خون دارد.
توجه داشته باشید که تفسیر عدد زردی خون بر عهده پزشک متخصص است. گفته های فوق ممکن است در مورد فرزند شما متفاوت باشد.
اگر زردی نوزاد گسترش پیدا کرد و یا شدیدتر شد و یا کودک تب الای 38 درجه داشت حتما می بایست به پزشک مراجعه کنید.
تشخیص زردی نوزادان
طبیعتا از زمان تولد نوزاد تا حداکثر 72 بعد می بایست زردی نوزاد خود را تست کنید. آزمایش زردی نوزاد برای تشخیص آن ضروری است. بعد از این آزمایش همچنین می توانید در خانه با مشاهده برخی از علائم زیر به تشخیص یرقان کودک کمک کنید.
- زرد شدن پوست نوزاد
- زردی سفیدی چشم
- زردن شدن اطراف ناحیه ای پوست پس از فشار انگشت
- خستگی
- زردی لثه نوزاد
- رنگ ادرار و یا مدفوع نوزاد
اگر تنها سر و صورت مبتلا به زردی باشد و سینه و شکم و اندام‌ها زرد نباشد احتمالا عدد زردی بالا نیست. معمولا هرچه زردی در اندامهای پایین بدن دیده شود حاکی از آن است که میزان زردی در حال افزایش است.برای نمونه اگر زردی به پاها برسد احتمالا عدد زردی بالاتر و نگران‌کننده‌تر است.
موراد فوق می تواند به تشخیص زردی نوزاد در خانه کمک کند اما تشخیص قطعی از طریق آزمایش است.در ادامه درباره آزمایش دو تست برای تشخیص یرقان کودک صحبت می کنیم.
روش اول : یک دستگاه کوچک به نام بیلی روبین متر بر روی پوست کودک قرار داده می شود. در این روش نیازی به خون گیری نیست بنابراین کودک دردی را احساس نمی کند.
روش دوم : تست خون است. در این روش از طریق یک سوزن مقداری از کمی از خون نوزاد را برای آزمایش گرفته می شود.
ممکن است به دلایلی پزشک تشخیص دهد که آزمایش های تکمیلی دیگری از کودک گرفته شود. این آزمایشات می تواند موارد زیر را بررسی کند:
- گروه خون و Rh مادر و نوزاد
- بررسی وجود آنتی بادی در خون کودک
- شمارش تعداد سلولهای خونی
- وجود هر نوع عفونت
- بررسی مشکلات آنریم های کبدی
درمان زردی نوزاد
زردی خفیف معمولا در طول هفته اول، دوم و یا سوم تولد نوزاد خود به خود ناپدید می شود. برای زردی متوسط تا شدید ممکن است نوزاد نیاز به بیشتر ماندن در بیمارستان یا تحت نظر پزشک بودن داشته باشد
درمانهای در دسترس برای کاهش زردی نوزاد می تواند شامل :
- نوردرمانی ( فتوتراپی ) :در این حالت کودک در زیر یک لامپ مخصوص قرار داده می شود. نور این لامپ باعث تغییر ساختار رنگدانه های زرد رنگ ( بیلی روبین ) می شود. این تغییر باعث می شود که بیلی روبین راحت تر دفع شود. با دفع بیلی روبین زردی نوزاد کمتر می شود.
- ایمونوگلوبولینی که داخل رگ تزریق می شود IVIG : ایمونوگلوبین پروتینی است در خون، که قدرت انتی بادی های مخرب را کاهش می دهد. با کاهش تخریب گلبولهای قرمز ، بیلی روبین کمتری در خون تولید می شود. ممکن است علت زردی نوزاد ، تفاوت گروه خونی مادر و نوزاد باشد. در این حالت نوزاد آنتی بادی هایی از خون مادر را دریافت می کند که در تخریب گلبول های قرمز نقش بیشتری دارند.
- تعویض خون : به ندرت ، در نوزادانی که زردی بالایی دارند تصمیم به تعویض خون گرفته می شود. در این روش به آرامی خون کودک که حاوی رنگدانه های زرد بالا است خارج و خون مادر جایگزین می شود.
- درمانهای خانگی اگر زردی نوزاد خیلی شدید نباشد پزشک از شما می خواهد با تغییر در سبک زندگی و عادات تغذیه ای به کاهش یرقان کودک در خانه کمک کنید این تغییرات می تواند شامل :
- افزایش دفعات شیر دادن : برای نوزادانی که شیر مادر می‌خورند توصیه می‌شود که تعداد دفعات شیر دادن بین هشت تا ۱۲ بار در چند روز اول به دنیا آمدن باشد، نوزادانی که ناچار به استفاده از شیرخشک هستند هر دو تا سه ساعت بین یک تا دو اونس (حدود سی تا شصت سی سی) شیر به نوزاد بدهند.