“واکسن چهارماهگی چیست ؟ چند تاست ؟ تب و درد آن چند روز طول می کشد ؟ عوارض جانبی آن چیست؟ “
اینها نمونه ای از سوالات والدین در مورد واکسن چهار ماهگی است. اغلب والدین قبل از تزریق واکسن چهار ماهگی نگران هستند و می خواهند در مورد میزان تب و درد و دیگر عوارض جانبی آن بیشتر بدانند. ما در این مطلب به طور کامل واکسن چهار ماهگی را تعریف می کنیم و به همه سولات شما پاسخ می دهیم.
واکسن چهار ماهگی در سال های اخیر تغییراتی داشته است، در این مطلب تازه ترین اطلاعات موجود را براساس مقالات معاونت بهداشت برای شما آورده ایم.
واکسن چهار ماهگی چیست؟
واکسن چهارماهگی چیست؟ واکسن چهارماهگی یکی از مهمترین واکسن های دوران کودکی است که موجب پیشگیری از بیماری های فلج اطفال، کزاز، دیفتری، سیاه سرفه، هپاتیت B، مننژیت … می شود. این واکسن شامل سه واکسن پنتاوالان ( پنج گانه )، قطره خوراکی فلج اطفال و واکسن تزریقی فلج اطفال ، به صورت جداگانه است. در ادامه، برای پاسخ بهتر به سوال ” واکسن چهارماهگی چیست “، هر کدام از این سه واکسن را به تفکیک معرفی می کنیم.
تا قبل از سال 1393 واکسن های چهار ماهگی شامل سه واکسن ثلاث ( دیفتری، کزاز، سیاه سرفه )، هپاتیت B وقطره فلج اطفال می شد، ولی بعد از آن واکسن پنتاوالان جایگزین واکسن ثلاث، وهپاتیت B شد. واکسن پنتاوالان محتوی 5 واکسن کزاز، دیفتری، سیاه سرفه، هپاتیت B و هموفیلوس آنفولانزا است. که همگی در قالب یک واکسن به کودک تزریق می شوند. به همین سبب، به آن پنج گانه نیز گفته می شود.
همانطور که گفتیم 4 جزء از واکسن پنج گانه قبلا” از طریق واکسن های ثلاث و هپاتیت B به کودک تزریق می شدند . ولی جزء پنجم آن یعنی واکسن هموفیلوس آنفولانزا در برنامه واکسیناسیون قرار نداشت و از طریق واکسن پنج گانه به جدول واکسیناسیون اضافه شد. واکسن هموفیلوس آنفولانزا با واکسن آنفولانزا متفاوت است واز بیماری های خطرناکی مثل پنومی، مننژیت، باکتریمی … جلوگیری می کند.
در سال 1394، تغییر دیگری دربرنامه واکسن های چهار ماهگی ایجاد شد و با درخواست سازمان جهانی بهداشت، واکسن تزریقی فلج اطفال به جدول واکسیناسیون چهار ماهگی اضافه شد. این واکسن در قسمت خارجی ران کودک به صورت عضلانی تزریق می شود و تنها در یک نوبت به کودک تزریق می شود. این واکسن باعث ایمنی بیشتر کودکان در مقابل بیماری فلج اطفال می شود.
سومین واکسن چهار ماهگی، واکسن خوراکی فلج اطفال است که به شکل قطره خوراکی به کودک داده می شود . و از بیماری فلج اطفال در اغلب کودکان پیشگیری می کند.
عوارض واکسن های چهار ماهگی
واکسن هایی که در برنامه واکسیناسیون کشوری استفاده می شوند، بسیار موثر وبی خطر هستند، با این حال هیچ واکسنی کاملا” ایمن نیست و ممکن است منجر به بروز عارضه هایی شود، ما در بخش از مطلب ” واکسن چهارماهگی چیست ” به توضیح این عوارض می پردازیم. با ما در ادامه همراه باشید.
عوارض شایع واکسن چهارماهگی
- تب : تب های ناشی از واکسن های چهار ماهگی معمولا” خفیف هستند. براساس تحقیقات حدود 50 % از کودکان بعد از واکسن چهار ماهگی دچار تب می شوند. و باید مراقبت های لازم انجام شود.
- تورم و قرمزی محل تزریق : تورم وقرمزی محل تزریق در اثر واکسن چهار ماهگی بسیار شایع است و حدود نیمی از کودکان به آن دچار می شوند.
- تحریک پذیری، خستگی، رنگ پریدگی
- بی اشتهایی
عوارض نادر وکمیاب ( نیاز به اقدامات فوری پزشکی دارند )
- گیجی
- تشنج
- سختی در تنفس یا بلع
- تب بالا
- خارش پوست ( به ویژه در دست ها و پا ها )
- التهاب چشم ها
- استفراغ
- قرمزی پوست به ویژه در اطراف گوش ها
- راش پوستی ( جوش یا ضایعات پوستی ) : در موارد بسیار کمی رخ می دهد و ممکن است تا چند هفته پس از تزریق واکسن رخ دهد.
- واکنش های آلرژیک
- آبریزش بینی
- اسهال
- بیماری پولیومیلیت فلجی( فلج اطفال ) : بیماری پولیومیلیت نام دیگر فلج اطفال است. واکسن خوراکی فلج اطفال محتوی ویروس ضعیف شده فلج اطفال است .در موارد بسیار نادری ممکن است ویروس ضعیف شده واکسن تغییر شکل یابد و منجر به بیماری فلج اطفال شود. این اتفاق بسیار نادر است و تقریبا” به ازای هر 2/4 میلیون دز واکسن خوراکی یک مورد گزارش شده است. وبه همین خاطر نباید نگران آن باشید.
در اینجای مطلب “واکسن چهار ماهگی چیست ” ، اکنون به سراغ روش های کاهش درد و تب واکسن چهار ماهگی می رویم.
اقدامات لازم برای کاهش درد وتب واکسن چهار ماهگی
تب ودرد محل تزریق از شایع ترین واکنش های واکسن چهار ماهگی هستند. ما در ادامه موضوع ” واکسن چهار ماهگی چیست “، لازم دیدم اقدامات لازم برای کاهش درد و تب این واکسن را شرح دهیم.
- استفاده از قطره استامینوفن : با نظر پزشک هر 4 ساعت یا 6 ساعت یک بار، به اندازه دوبرابر وزن کودک ( با مشورت پزشک می توان از شربت بروفن استفاده کرد)
- خنک کردن موضع در 24 ساعت اول : استفاده از دستمال وحوله سرد
- گرم کردن محل تزریق در 24 ساعت دوم : در مقاطع زمانی کوتاه
- استفاده از لباس های خنک و گشاد
- مصرف بیشتر شیر
برای کاهش درد وتب ناشی از واکسن چهار ماهگی نباید از شربت آسپرین استفاده شود.
واکسن چهار ماهگی برای چه کودکانی تجویز نمی شود؟
تا اینجای مطلب شرح دادیم که واکسن چهار ماهگی چیست و چه عوارضی دارد. از آنجایی که این واکسن برای بعضی از کودکان تجویز نمی شود و ممکن است خطرساز باشد دراینجای مطلب در این باره صحبت می کنیم.
- واکسن خوراکی فلج اطفال ( opv ) شامل ویروس ضعیف شده است و به همین دلیل برای کودکانی که بیماری های نقص ایمنی دارند خطرناک است.
- کودکانی که نسبت به دزهای قبلی واکسن ( واکسن پنتاوالان و قطره فلج اطفال در دوماهگی ) واکنش های آنافیلاکسی ( واکنش های حساسیتی ) داشتند، نباید واکسن چهار ماهگی را دریافت کنند.
- کودکانی که شیمی درمانی یا رادیوتراپی می کنند، یا از دارو های استروئیدی استفاده می کنند، باید واکسن خوراکی فلج اطفال را 3 ماه بعد از بهبودی دریافت کنند.
بیماری های خفیفی مانند سرماخوردگی، اسهال، مانع دریافت واکسن چهارماهگی نیستند وبا نظر پزشک می توان آن را دریافت کرد. همچنین درزمان درمان با داروهای آنتی بیوتیک نیازی به تاخیر واکسن نیست. وبا صلاحدید پزشک می توان آن را به موقع دریافت کرد.
سایت مدآوا لیستی از پزشکان متخصص کودک سراسر کشور را برای شما تهیه کرده که در صورت نیاز می توانید به آن مراجعه کنید.
منابع : برنامه و راهنمای ایمن سازی مصوب کمیته کشوری ایمن سازی